Cuộc phiêu lưu ở Yemen của Obama là nhằm vào Trung Quốc

M K Bhadrakumar, Asia Times


Lê Quốc Tuấn, X-Cafe chuyển ngữ

09.01.2010

Một năm trước, Tổng thống Yemen Ali Abdallah Saleh tiết lộ một tin động trời là lực lượng an ninh quốc gia của ông đă bắt được một nhóm Hồi giáo liên kết với các lực lượng t́nh báo Israel. Ông cam đoan rằng "Một đơn vị khủng bố đă bị bắt giữ và sẽ bị đưa ra ṭa án v́ những liên hệ của chúng với các hoạt động t́nh báo Israel".


Tổng thống Saleh c̣n nói "Quư vị sẽ được thông báo về thủ tục tố tụng xét xử." Nhưng sau đó không ai đă được biết ǵ và vụ xử lắng ch́m đi. Nào, xin mời quư khách đến với Yemen, vùng đất huyền bí, nơi các vũ điệu Đêm Ả Rập từng tŕnh diễn đă được phát sinh.

Kết hợp Yemen với các huyền bí của Hồi giáo, Osama bin Laden, al-Qaeda và t́nh báo của Israel quư vị sẽ có được một hỗn hợp nặng đầu. Tướng David Petraeus, người đứng đầu của bộ chỉ huy Hoa Kỳ, đă ghé đến Sana’s, thủ đô Yemen vào ngày thứ Bảy và thề với Saleh sẽ tăng cường viện trợ của Mỹ để chống lại al-Qaeda. Tổng thống Hoa Kỳ Barack Obama lập tức lặp lại lời hứa của Petraeus , đảm bảo rằng Mỹ sẽ tăng cường chia sẻ tin tức t́nh báo, đào tạo lực lượng Yemen và có lẽ thực hiện các cuộc tấn công hỗn hợp để chống lại loạn quân trong khu vực.

Một Afghanistan khác ?

Nhiều giải thích đă cho rằng Obama, người được đa số xem như là một chính trị gia thiên bẩm và thông minh, đang ngớ ngẩn phạm phải một sai lầm chết người bằng cách bắt đầu một cuộc chiến tranh có thể trở nên một cuộc chiến đẫm máu hỗn loạn và không thể thắng được như cuộc chiến tranh Iraq và Afghanistan. Đúng thế, trên mặt nổi của vấn đề, trông Obama thực sự có vẻ chập choạng. Những so sánh với Afghanistan rất gây ấn tượng. Đă có xảy ra một mưu toan tiêu diệt máy bay Mỹ của một sinh viên người Nigeria kẻ từng nói rằng y đă được đào tạo ở Yemen. Và Hoa Kỳ muốn đi đến chiến tranh.

Yemen cũng là một vùng đất đẹp tuyệt với những rặng núi gồ ghề vốn có thể là một thiên đường cho quân phiến loạn. Người Yemen rất hiếu khách, như các dân bộ lạc ở Afghanistan, nhưng như Patrick Cockurn, một nhà báo Ailen nhớ lại, dù tỏ ra hào phóng với những khách qua lại, họ vẫn "tưởng các lề luật mến khách là sai lầm bởi khi khách vừa rời biệt các khu vực bộ lạc của họ là ḷng mến mộ chấm hết, không c̣n lưu luyến ǵ cả”. Chắc chắn rồi, trong không khí, có chút lăng mạn - hệt như không khí giữa những rặng núi Hindu Kush. Là người yêu nước mănh liệt, hầu như người Yemen nào cũng có súng. Tương tự như Afghanistan, Yemen là một vùng đất của các xung đột quyền lực, và với sự can thiệp của nước ngoài, một cuộc chiến tranh dân sự nhỏ đang chờ đợi để bùng lên.

Phải chăng Obama quá dễ quên bài phát biểu ngày 1/12 phác thảo chiến lược Afghanistan của ông rằng ông đă vi phạm đến nguyên tắc của chính ḿnh? Chắc chắn là không. Obama là một người khôn ngoan. Sự can thiệp vào Yemen sẽ lăng dịu đi như một trong những bước đi thông minh nhất mà ông từng thực hiện nhằm duy tŕ quyền bá chủ toàn cầu của Mỹ. Đó là câu trả lời của Mỹ về sự nổi dậy của Trung Quốc.


Chỉ một cái nh́n lướt nhanh vào bản đồ khu vực sẽ thấy ngay rằng Yemen là một trong những vùng đất chiến lược nối liền các bờ biển liền kề của vịnh Ba Tư và bán đảo Ả Rập. Khu vực này đi dọc bên hông Saudi Arabia và Oman, vốn là những khu vực bảo hộ sống c̣n của Mỹ. Kết quả là, chú Sam đang “đánh dấu lănh thổ” - tựa như một con chó thường đánh dấu khu vực của nó. Nga cũng đă từng giải trí với những ư tưởng mở cửa lại căn cứ của Liên Xô trong thời đại của Aden. Quả đúng là, Mỹ đă thổi c̣i hiệu cho Moscow trong cuộc đua.


Hoa Kỳ đă báo hiệu rằng cuộc phiêu lưu sẽ không kết thúc ở Yemen. Họ cũng đă di chuyển vào Somalia và Kenya. Với điều ấy, Mỹ đă thiết lập sự hiện diện quân sự của ḿnh trong toàn bộ vùng đất đai liền lạc dọc ṿng đai Ấn Độ Dương. Các giới chức Trung quốc đă chậm trễ để nói lên nhu cầu thiết lập một căn cứ hải quân trong khu vực của ḿnh. Hoa Kỳ chặn mất các lựa chọn của Trung Quốc. Quốc gia duy nhất với một bờ biển sẵn sàng cho Trung Quốc có thể thiết lập một căn cứ hải quân tại khu vực này là Iran. C̣n tất cả các quốc gia khác đều có sự hiện diện quân sự của các nước phương Tây.


Can thiệp của Mỹ vào Yemen sẽ không phải là loại mô h́nh như ở Iraq và Afghanistan. Obama sẽ đảm bảo là ông không phải nhận về bất kỳ túi đụng thi hài nào của những quân nhân Mỹ phục vụ tại Yemen. Đó là những ǵ mà công chúng Mỹ trông đợi nơi ông. Theo như giới chức quốc pḥng Mỹ, TT. Obama sẽ chỉ triển khai các máy bay không người lái, lực lượng đặc biệt và “tập trung vào việc cung cấp tin t́nh báo và huấn luyện để giúp Yemen chống lại quân al-Qaeda". Mục tiêu chính yếu của Obama sẽ là thiết lập một sự hiện diện quân sự lâu dài tại Yemen. Điều này sẽ phục vụ cho nhiều mục đích.


Một cuộc chơi lớn lao mới bắt đầu


Trước nhất, nước cờ của Hoa Kỳ phải được xem là đi ngược lại với nền căn bản có tính lịch sử của người Shi'ite đang thức tỉnh trong khu vực. Người Shi'ites (chủ yếu thuộc nhóm Zaidi) đă từng có truyền thống bị áp bức tại Yemen. Những cuộc nổi dậy của người Shi'ite đă từng là một chủ đề tái đi tái lại trong lịch sử của Yemen. Đă có một nỗ lực cố t́nh nhằm giảm thiểu tỷ lệ phần trăm của người Shi'ites tại Yemen, nhưng họ có thể lên đến con số 45% ở Yemen.


Quan trọng hơn nữa, họ chiếm đa số ở vùng phía bắc của đất nước. Điều làm cho Hoa Kỳ và các nước ôn ḥa Ả Rập Sunni - và Israel - bực bội là tổ chức Tin tưỏng vào Thanh niên do Hussein al-Badr Houthi lănh đạo, có cứ điểm ở miền bắc Yemen, được rập khuôn hoàn toàn trong các khía cạnh kinh tế, văn hóa, xă hội theo kiểu Hezbollah ở Li-băng.


Người Yemen thông minh và nổi tiếng ở bán đảo Ả Rập về tính khí dân chủ của họ. Những người Yemen Shi’ite được trao quyền trong một khuôn mẫu kiểu Hezbollah sẽ có những tác động sâu rộng hơn trong khu vực. Láng giềng Oman, một căn cứ quan trọng của Mỹ, phần lớn là người Shi'ite. Nhạy cảm hơn nữa là những điều tưong tự các ư tưởng trao quyền nguy hiểm của Shi'ite sẽ lan rộng sang các khu vực người Shi’ite cứng đầu của vùng Saudi Arabia tiếp giáp Yemen, mà quan trọng hơn cả là sự việc cũng có thể xảy ra đối với các kho chứa của đất nước có nền thịnh vượng dầu hỏa tuyệt vời này.


Saudi Arabia đang bước vào một thời kỳ rất nhạy cảm về chuyển đổi chính trị khi một thế hệ mới được thiết lập để tiếp nhận quyền lănh đạo ở Riyadh, và các mưu mô, chê trách lỗi phải trong cung điện nội bộ gia đ́nh hoàng gia có khả năng trở nên nghiêm trọng. Nói một cách nhẹ hơn, khi nh́n vào những vụ ngược đăi người Shi’ite trong quy mô rộng lớn ở Saudi Arabia của tổ chức Wahhabi, sự trao quyền cho người Shi'ite là một băi ḿn thực sự mà Riyadh sợ điếng hồn ở thời điểm này. Ngưỡng cửa của sự kiên nhẫn mờ nhạt đi, như phương sách không có ǵ đặc biệt gần đây cho sức mạnh quân sự chống lại cộng đồng Shi'ite phía bắc Yemen giáp Saudi Arabia đă minh chứng.


Hoa Kỳ phải đối diện với một t́nh thế tiến thóai lưỡng nan cổ điển. Việc Obama nhấn mạnh đến nhu cầu cần thiết của việc cải cách trong các xă hội Hồi giáo là đúng - như ông đă tŕnh bày một cách hùng hồn trong bài phát biểu của ông ở Cairo cuối tháng Sáu. Nhưng dân chủ hóa trong bối cảnh Yemen - Trớ trêu thay lại chính là, trong bối cảnh Ả rập - sẽ phải bao gồm sự trao quyền của Shi'ite . Sau cái kinh nghiệm đă khô héo tại Iraq, Washington, trong nghĩa đen, đang ngồi như một con mèo trên mái nhà tôn nóng bỏng. Tốt hơn là nên liên kết với cái chính phủ chuyên quyền ức chế của Saleh hơn là đề cho ông thần cải cách chui ra khỏi cái chai trong khu vực dầu hỏa phong phú vốn có những quan tâm mạnh mẽ.


Obama có cái tâm uyên bác và ông không phải không biết những ǵ Yemen cần đến một cách tuyệt vọng là sự cải cách, nhưng ông chỉ đơn giản không muốn nghĩ về điều ấy. Cái nghịch lư mà ông phải đối mặt là cái nghịch lư của tất cả các khiếm khuyết của nó, Iran bỗng trở nên hệ thống "dân chủ" duy nhất hoạt động trong khu vực.


Bóng che của Iran phủ lên ư thức của người Shi'ite Yemen làm lo lắng người Mỹ không nguôi. Nói một cách đơn giản, trong cuộc đấu tranh tư tưởng đang xảy ra trong khu vực, Obama tự thấy ḿnh giữa các tập đoàn chính trị tàn ác chuyên chế siêu bảo thủ vốn tạo thành tầng lớp cầm quyền trong khu vực. Có thể h́nh dung được là ông không cảm thấy điều này là dễ dàng. Nếu cuốn hồi kư của ông là đáng tin, chắc đă có những lần các kư ức mơ hồ về tuổi thơ của ông ở Indonesia và những kỷ niệm quư giá của ông về người mẹ của ḿnh, những người cực kỳ nhân bản và thông minh theo như những lời kể lại, đă dơi theo ông suốt dọc các hành lang ṭa Nhà Trắng .


Israel vào cuộc


Nhưng Obama chính là người thực tế trước tiên và duy nhất. T́nh cảm và các niềm tin cá nhân của ông tan dần và các cân nhắc chiến lược đè nặng đến tột cùng khi ông làm việc tại Văn pḥng Bầu Dục. Với sự hiện diện quân sự tại Yemen, Mỹ đă thắt chặt các ṿng đai quanh Iran. Trong trường hợp của một cuộc tấn công quân sự vào Iran, Yemen có thể được đưa vào sử dụng như là một bàn đạp của Israel. Đây là những cân nhắc có trọng lượng cho Obama.

Thực tế là không có ai ở trong tầm kiểm soát như là một chính quyền ở Yemen. Đấy là một lối đi dễ dàng để t́nh báo ghê gớm của Israel đục khoét được những chỗ thích hợp ở Yemen - cũng giống như đă xảy ra ở miền bắc Iraq trong những trường hợp khá tương tự.

Đạo Hồi chẳng làm ngă ḷng Do Thái một mảy may. Saleh không thể sai lầm vào năm ngoái khi cáo buộc t́nh báo Israel đă lộ diện những liên hệ với Hồi giáo Yemen. Vấn đề là ở chỗ, Hồi giáo người Yemen là một mớ rạn vỡ và chẳng một ai biết chắc rằng ai là chủ và ai nợ ai cái ǵ. T́nh báo Israel đang hoạt động một cách tuyệt vời trong các khu tranh tối tranh sáng ấy khi đường chân trời bị tan nát với máu của mặt trời biến mất.


Israel sẽ t́m thấy một lợi thế tại Yemen để biến thành một món quà được gởi đến từ Thiên chúa khi đất nước này đăng kư sự hiện diện của ḿnh ở bán đảo Ả Rập. Đây chính là một ước mơ trở thành hiện thực đối với Israel, có hiệu quả như là một quyền lực trong khu vực vốn luôn bị tàn tật nghiêm trọng do sự khiếm khuyết lối truy cập đến vùng Vịnh Ba Tư. Sự hiện diện bao trùm về quân sự của Mỹ giúp Israel củng cố về mặt chính trị vấn đề Yemen của ḿnh. Không c̣n nghi ngờ ǵ nữa, tướng Petraeus đang đi những nước cờ song hành với Israel (và Anh quốc) . Nhưng các nước Ả Rập vốn “ủng hộ” phương Tây bằng cái tâm v́ lợi nhuận của họ không có sự lựa chọn nào ngoại trừ việc vẫn cứ duy tŕ như các khán giả câm điếc bên lề.


Một trong số họ có thể thực sự đồng ḷng với sự hiện diện về an ninh của Israel trong vùng như là một cú đánh cá cược an toàn hơn là sự lan tràn của những ư tưởng nguy hại về sự trao quyền cho người Shi'ite phát ra từ Iran, Iraq và Hezbollah. Ngoài ra, ở giai đoạn nào đó, t́nh báo Israel sẽ bắt đầu xâm nhập vào các đơn vị Sunni cực đoan ở Yemen, thường được gọi là chi nhánh của al-Qaeda. Nghĩa là, nếu như việc này chưa từng được thực hiện. Bất kỳ liên kết nào như vậy sẽ làm cho Israel trở thành một đồng minh vô giá đối với Hoa Kỳ trong cuộc chiến chống lại al-Qaeda. Tóm lại, các khả năng vô hạn tồn tại trong mô h́nh đó là đang định h́nh trong một thế giới Hồi giáo giới hạn trong chiến lược của vùng Vịnh Ba Tư.

Tất cả là v́ Trung Quốc


Tuy nhiên, quan trọng hơn cả, đối với các chiến lược toàn cầu của Mỹ sẽ là việc dành được quyền kiểm soát to lớn cảng Aden tại Yemen. Anh quốc có thể hạ cố rằng Aden là một cửa ngơ vào châu Á. Kiểm soát được Aden và eo biển Malacca sẽ đưa Hoa Kỳ tại một vị trí không thể tấn công được trong “ván cờ vĩ đại” của Ấn Độ Dương. Các đường biển của Ấn Độ Dương, theo nghĩa đen, là các tĩnh mạch của nền kinh tế Trung Quốc. Bằng cách kiểm soát chúng, Washington sẽ gửi một thông điệp mạnh mẽ đến Bắc Kinh rằng bất kỳ ư niệm nào của Trung Quốc rằng Hoa Kỳ là một loại quyền lực bị suy giảm ở Châu Á sẽ chẳng khác ǵ một niềm đam mê lộng lẫy trong trí tưởng tượng.


Tại khu vực Ấn Độ Dương, Trung Quốc đang ngày càng chịu nhiều áp lực. Ấn Độ là một đồng minh tự nhiên của Hoa Kỳ trong vùng Ấn Độ Dương. Cả hai đều không ưa thích bất cứ sự hiện diện hàng hải quan trọng nào của Trung Quốc. Ấn Độ đang dàn xếp để tái lập quan hệ hữu nghị giữa Washington và Colombo khiến sẽ giúp quay ngược ảnh hưởng của Trung Quốc ở Sri Lanka. Hoa Kỳ đă thực hiện một ṿng quay ngược trong chính sách về Myanmar của ḿnh và đang tham dự vào chế độ ở đó với mục đích chính nhằm xói ṃn ảnh hưởng của Trung Quốc với các nhà lănh đạo quân sự. Chiến lược của Trung Quốc nhằm tăng cường ảnh hưởng tại Sri Lanka và Myanmar để mở một tuyến đường giao thông mới về hướng Trung Đông, vùng Vịnh Ba Tư và Châu Phi, nơi mà Trung quốc đă bắt đầu tranh dành vớ truyền thống thống trị kinh tế của phương Tây.



Trung Quốc tha thiết muốn xén bớt sự phụ thuộc của ḿnh trên eo biển Malacca cho nền giao thương với châu Âu và Tây Á. Ngược lại, Hoa Kỳ, kiên quyết để Trung Quốc phải ở trong sự dễ tổn thương đến điểm yết hầu giữa Indonesia và Malaysia.


Cuộc đấu tranh hao tâm tổn trí đang bùng phát. Hoa Kỳ không hài ḷng với những nỗ lực tiếp cận vùng biển ấm áp trong vịnh Ba tư của Trung Quốc thông qua khu vực Trung Á và Pakistan. Chậm nhưng chắc chắn, Washington đang thắt chặt sợi tḥng lọng vào cổ các tầng lớp Pakistan - dân sự và quân sự - nhằm buộc họ phải thực hiện môt lựa chọn chiến lược giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc. Điều này sẽ đặt những tầng lớp ưu tú ấy vào một vị trí tiến thoái lưỡng nan không thể tránh khỏi . Giống như các đối tác Ấn Độ của ḿnh, vốn "thân phương Tây" (ngay cả khi họ"chống Mỹ") và nếu mối liên kết với Trung Quốc có là quan trọng đối với Islamabad, chủ yếu là bởi v́ mối liên hệ đó cân bằng được với quyền bá chủ mà Ấn Độ đánh hơi được.


Các câu hỏi tồn tại mà những tầng lớp ưu tú Pakistan đang vật lộn th́ rơ ràng. Họ đang t́m kiếm câu trả lời từ Obama. Obama có thể duy tŕ được một mối quan hệ cân bằng mặt đối mặt giữa Pakistan và Ấn Độ hay không? Hay là Obama sẽ sa lầy trở lại chiến lược thời kỳ George W Bush về sự xây dựng lên một nước Ấn Độ như loại quyền lực nổi tiếng ở Ấn Độ Dương mà một Pkistan dưới trướng sẽ phải học cách để tồn tại ?


Trục Mỹ-Ấn Độ-Israel


Mặt khác, các tầng lớp ưu tú Ấn Độ đang ở trong tâm trạng không thỏa hiệp. Tân đề Li đă ở trong một t́nh trạng lắc lư trong những ngày tháng của Bush. Bây giờ, sau những nghi ngại ban đầu về triết lư chính trị của Obama, Tân đề Li đang kết luận rằng ông không phải là một loại phiên bản của người tiền nhiệm danh tiếng khi nh́n vào những đường cong rộng răi của chiến lược toàn cầu Mỹ - trong đó chính sách ngăn chặn Trung Quốc là một mẫu cốt lơi.

Mức độ thoải mái đối với TT Obama đang tăng lên rơ rệt ở Tân Đề Li. Thủ đô Ấn độ này dùng các xung động trong vận động hành lang của Israel ở Washington như một loại trắc nghiệm giấy quỳ cho tổng thống Obama. Các xung động ấy phù hợp với Tân đề Li, bởi v́ các vận động hành lang của Isreal luôn luôn là một đồng minh hữu ích trong việc nuôi dưỡng ảnh hưởng tại Quốc hội Hoa Kỳ, các giới truyền thông, các ḷ tư tưỏng kích động quần chúng cũng như các chính quyền kế tiếp. Và tất cả điều này xảy ra vào một thời điểm khi nền mối quan hệ an ninh Ấn Độ-Israel đang được tăng cường hơn.


Bộ trưởng Quốc pḥng Hoa Kỳ Robert Gates sẽ viếng thăm Delhi trong những ngày sắp tới. Chính quyền Obama được thuật lại là đang theo đuổi một thái độ ngày càng thích hợp hơn cho cuộc truy t́m lâu dài của Ấn Độ về loại công nghệ "xử dụng kép" từ phía Mỹ. Nếu vậy, một đại lộ vĩ đại của công cuộc hợp tác về quân sự sắp mở ra giữa hai nước, sẽ làm cho Ấn Độ trở thành một thách thức nghiêm trọng cho khả năng phi thường về tăng cường quân sự của Trung Quốc. Đấy sẽ là một t́nh h́nh win-win như thể các khu chợ bán vũ khí của Ấn độ đang chào mời các thương vụ có lợi cho các công ty Mỹ.


Rơ ràng, một quan hệ liên minh ba chiều ấm cúng Mỹ-Israel-Ấn Độ mang lại nền tảng cho tất cả các mưu toan đang xảy ra. Mối quan hệ này sẽ có ư nghĩa đối với an ninh của Ấn Độ Dương, vùng Vịnh Ba Tư và bán đảo Ả Rập. Năm ngoái, Ấn Độ chính thức hoá sự hiện diện hải quân của ḿnh ở Oman.



Quan trọng hơn cả, các chuyên gia khủng bố đang đếm cây và những súc gỗ thiếu khi phân tích xâm lược Mỹ tại Yemen trong các giới hạn của việc săn lùng al-Qaeda. Thực tại khó khăn chính là Obama, vốn là tấm ván chính được sử dụng để "thay đổi", đă nghiêng đi và ngày càng thiếu vắng các chiến lược toàn cầu của thời đại Bush. Không khí mới mẻ của ma thuật Obama đang tan biến dần. Các dấu vết của “chủ nghĩa xét lại” trong phương hướng chính sách đối ngoại của ông đang bắt đầu trồi lên bề mặt. Chúng ta có thể đă nh́n thấy chúng trong các quan hệ với Iran, Afghanistan, Trung Đông và các vấn đề Israel-Palestine; trong quan hệ Trung Á và hướng tới Nga, Trung Quốc.


Người ta có thể cho rằng, loại "trở về của những bản địa" này của Obama là không thể tránh khỏi. V́ một điều, ông là một con người của chính hoàn cảnh ḿnh. Như một ai đă nói môt cách rực rỡ, triều đại tổng thống của Obama giống như lái một chiếc xe lửa hơn là một chiếc xe hơi: chiếc xe lửa không thể “bẻ lái” được , người điều khiển tối đa chỉ có thể định tốc độ cho chiếc xe lửa, và cuối cùng, nó phải chạy trên các đường ray của ḿnh.


Bên cạnh đó, lịch sử không hề có trường hợp của một quyền lực thế giới bị suy giảm, lại chấp nhận số phận của ḿnh một cách ngoan ngoăn mà bước vào bóng đêm. Hoa Kỳ không thể từ bỏ sự thống trị toàn cầu của ḿnh mà không nhảy vào một cuộc chiến thực sự. Và thực tế của tất cả các cuộc tranh giành quan trọng như vậy là họ không thể bị chiến đấu từng phân đoạn. Bạn không thể chống lại Trung Quốc mà không chiếm lấy Yemen.

Nguồn: Asia Times