Luật
động viên cho chiến trường Ukraine Đỗ Kim Thêm |
Hiện trạng Chiến
trường Ukraine đang bước vào năm thứ
ba với nhiều bất trắc v́ vẫn chưa có
triển vọng tái lập ḥa b́nh, trong khi Ukraine đang
thiếu hụt nghiêm trọng về nhân lực và quân
viện. Để
đáp ứng t́nh thế mới đầy bi quan, chính
phủ Ukraine dự liệu ban hành luật động
viên với mục tiêu là huy động thêm 500.000 tân
binh. Dự luật này đang được thảo
luận sôi nổi tại Verkhovna Rada, Quốc hội
Ukraine, và sẽ được thông qua vào cuối
tháng 4 năm nay. Theo
luật động viên hiện hành, nam giới từ
20 tuổi trở lên phải thi hành nghĩa vụ quân
sự trong 18 tháng. Trực tiếp tham gia chiến trường
chỉ dành riêng cho nam giới từ 27 tuổi trở lên,
nhưng những người khác, nếu t́nh nguyện,
cũng sẽ được chấp nhận. Ngay
sau khi Nga xâm lược, Ukraine đă ban hành t́nh
trạng thiết quân luật và nam giới trong độ
tuổi từ 18 đến 60 không được phép
xuất cảnh. Ngược lại, nữ giới có
thể rời khỏi đất nước, nhưng cũng
có thể ở lại để tham gia chiến đấu
trên căn bản tự nguyện. Hầu hết các t́nh
nguyện viên dân sự tham gia quân đội và
chiến đấu anh dũng trên các tuyến đầu. Việc
hoăn quân dịch có thể được chấp
nhận là ngoại lệ v́ có lư do sức khỏe như
khuyết tật, gia cảnh như đông con hoặc
nghề nghiệp như c̣n học đại học hay
làm việc trong các lĩnh vực quan trọng của chính
quyền. Mang
tâm trạng phản chiến và không muốn trực
tiếp chiến đấu v́ lư do lương tâm không
được chấp nhận để được
hoăn quân dịch. Các tín đồ của tôn giáo
lớn không thể sử dụng lập luận này,
ngoại lệ chỉ áp dụng hạn chế cho các tín
đồ của Cơ đốc Phục lâm hoặc Nhân
chứng Giê-hô-va. Để
trốn tránh nghĩa vụ, nhiều người t́m cách
lạm dụng các trường hợp hoăn quân
dịch, như ghi danh học đại học hoặc
kết hôn với phụ nữ đông con và t́m cách
xuất cảnh. Theo ước tính của lực lượng
biên pḥng, nhiều người Ukraine đă trốn ra nước
ngoài, riêng năm 2023 đă có hơn 10.000 người
trong số đó. Tung
tiền hối lộ để trốn tránh nghĩa
vụ gây ra tệ trạng tham nhũng tràn lan tại các
văn pḥng tuyển quân địa phương. Các quân
y sĩ có nhiệm vụ giám định y khoa cho các tân
binh làm việc nổi tiếng là tham ô và tắc trách.
Nhiều trường hợp sức khoẻ ổn định
nhưng được chứng nhận miễn quân
dịch và có khi c̣n bỏ qua việc khám tổng quát.
Hậu quả này đă lên đến mức báo động
khiến cho Tổng thống Zelensky đi đến
quyết định sa thải nhà lănh đạo cơ
quan động viên toàn quốc hồi đầu tháng
8/2023. Cho
đến nay, một số lượng lớn các t́nh
nguyện viên vẫn c̣n tiếp tục hăng say
chiến đấu. Trong số này, cũng có nhiều
người đang trong t́nh trạng kiệt sức và
cần được an dưỡng, nhưng không có
luật nào quy định việc này. Đối
với những thành phần này, ngày 26/2, Tổng
thống Zelensky kư quy định mới về
việc xuất ngũ trước thời hạn và cho
họ có quyền chuyển sang các lực lượng
trừ bị. Nhờ thế, gia đ́nh của họ
được yên tâm, v́ trước đó họ luôn
lên tiếng kêu gọi các binh sĩ tự động
hồi hương. Trước
đây, không có thủ tục đăng kư quân sự.
Theo dự luật động viên tương lai, các tân
binh phải làm thủ tục này với chính quyền
địa phương và nghĩa vụ quân sự kéo
dài ba năm. Tất cả nam giới từ 18 tuổi
trở lên sẽ hoàn thành nghĩa vụ quân sự cơ
bản, nhưng trước khi ra tiền tuyến,
họ sẽ trải qua một khóa huấn luyện
đặc biệt. Theo
luật mới, tân binh sẽ được luân
chuyển qua các đơn vị, khu vực hoạt
động khác nhau và được quyền xin
nghỉ phép. Các biện pháp mới về chế tài cũng
được đề cập. Ai trốn tránh
lệnh triệu tập phải chịu phạt tù
hoặc tiền, có thể bị tịch thu ô tô và khóa
các tài khoản ngân hàng. Luật
này dự liệu, chính quyền địa phương
sẽ đảm trách việc thi hành thủ tục
mới, thông qua kỹ thuật số. Việc hoăn quân
dịch theo luật cũ nay cũng sẽ được
áp dụng như trước. Luật
mới cũng sẽ áp dụng cho những người
Ukraine hải ngoại. Ai liên hệ với lănh sự quán
Ukraine để xin giấy tùy thân mới, sẽ
phải chứng minh là đă hoàn tất thủ tục
đăng kư. Dự luật sẽ được chung
quyết vào cuối tháng Tư, nhưng c̣n phải qua
nhiều thủ tục khác mới bắt đầu có
hiệu lực. Hậu quả Triển
vọng đạt được việc bổ sung quân
số theo dự trù rất khó đoán v́ có nhiều lư
do khác nhau. Về
mặt pháp lư, Ủy viên đặc trách vấn đề
nhân quyền của Quốc hội Ukraine lên tiếng
chỉ trích dự luật có nhiều điểm không
phù hợp với Hiến pháp Ukraine và vi phạm về
Hiệp ước Nhân quyền quốc tế. Về
mặt thực tế, tệ trạng tham nhũng
tại các địa phương chưa được
cải thiện triệt để. Theo
ước lượng, có khoảng 750.000 người
trong độ tuổi thi hành nghĩa vụ đang
ở tại các nước Liên Âu, trong đó có
khoảng 200.000 người ở Đức. Những thành
phần này không nhất thiết bị quy kết là
đào ngũ, v́ cũng có thể trong số này có người
hưởng được quy chế hoăn quân dịch
theo luật định. Để
giải quyết, chính quyền Ukraine t́m cách vận
động nhóm người hải ngoại hồi hương
nhưng không đề ra biện pháp cưỡng ép nào. Cố
vấn tổng thống Serhiy Leshchenko đă kêu gọi các
nước Liên Âu ngừng các biện pháp hỗ
trợ và tạo điều kiện cho họ được
hồi hương v́ họ là lực lượng
cần thiết cho công cuộc chiến đấu và tái
thiết hậu chiến. “Không ai bị buộc vào quân
đội, nhưng chúng ta phải thúc đẩy
mọi người. Họ nên được sử
dụng theo khả năng”. Người
tị nạn Ukraine ở Đức được
Luật Ngoại kiều bảo vệ khá chặt
chẽ, ít nhất cho đến cuối năm 2025. Trước
tiên, họ được cấp giấy phép cư trú
tạm thời, sau khi hết hạn, họ không lo
sợ bị trục xuất; ngược lại,
họ có quyền nộp đơn xin tị nạn
hoặc xin di cư sang một nước thứ ba.
|