Tổng thống Mỹ và quyền phủ quyết một dự luật, nghị quyết |
Tổng thống Donald Trump lần đầu
tiên trong nhiệm kỳ của ḿnh đă dùng quyền
phủ quyết để chống lại quyết định
của quốc hội tuyên bố hủy bỏ T́nh
Trạng Khẩn Cấp của đất nước do
ông ban hành. Quốc hội đă thông qua quyết
định chặn đứng tuyên bố T́nh
Trạng Khẩn Cấp của ông Trump với số
phiếu thuận ở hạ viện là 245/182,
ở thượng viện là 59/41. Ông
Trump ngay sau đó đă dùng quyền phủ quyết bác
bỏ quyết định này. Đây không phải là lần đầu
tiên, một tổng thống Mỹ dùng quyền lực
của ḿnh để bác bỏ một dự luật
hay quyết định đă dược quốc
hội thông qua. Quyền
phủ quyết của tổng thống không được
quy định trong hiến pháp. Tuy nhiên, điều
khoản thứ nhất (Article. 1) đ̣i hỏi mọi dự luật,
nghị quyết hay bất cứ hành động pháp lư
nào được quốc hội phê chuẩn đều
phải tŕnh lên tổng thống để được
chấp thuận bằng chữ kư. Dự luật, nghị quyết, hành
động pháp lư có hiệu lực hay không tùy
thuộc vào quyết định của tổng
thống trong 10 ngày sau khi đệ tŕnh. Trong 10 ngày đó (không kể chủ
nhật) tổng thống có thể kư chấp thuận.
Dự luật, nghị quyết sẽ trở thành
luật. Tổng
thống cũng có thể gửi trả lại bản
đệ tŕnh cho quốc hội trong ṿng 10 ngày với
một văn bản phản đối – Đó là
quyền phủ quyết của tổng thống (Veto of
President) – được gọi là Phủ quyết thông
thường (Regular Veto) – khác với Phủ quyết bỏ túi
(Pocket Veto). Nếu tổng thống phủ quyết
dự luật, nghị quyết được đệ
tŕnh th́ quốc hội sẽ phải xem xét, bỏ
phiếu để xóa bỏ quyền phủ quyết
của tổng thống (Override the President ´s veto).
Trong trường hợp này hạ viện cũng như
thượng viện phải có đủ 2/3 số
phiếu (HV 290/435) và (TV 67/100). Đạt
được điều này th́ sự phủ
quyết của tổng thống không có giá trị, văn
bản đệ tŕnh sẽ trở thành luật dù không
có chữ kư của tổng thống. Trong 10 ngày nếu tổng thống
không phản ứng ǵ với văn bản được
đệ tŕnh, quốc hội không tŕ hoăn, dự
luật, nghị quyết sẽ có hiệu lực pháp lư,
trở thành luật. Tổng thống cũng có thể không làm
ǵ nhưng nếu
trong 10 ngày đó quốc hội lại tŕ hoăn th́ văn
bản cũng trở nên không có giá trị trở thành
luật. Trường hợp này được
gọi là
phủ quyết bỏ túi (Pocket Veto). Cũng đă có trường hợp,
tổng thống hoặc công khai hay trong các phiên họp
quốc hội, t́m cách ảnh hưởng, tác động
đến một dự luật bằng cách cảnh cáo
sẽ dùng quyền phủ quyết của ḿnh. Dù không
có bằng chứng nào được lưu trữ
lại, chứng minh một tổng thống trong quá
khứ đă có hành động, lời nói hăm
dọa quốc hội nhưng điều này đă
trở thành một phần trong sinh hoạt chính trị
của nước Mỹ. Việc nhắc nhở quốc hội
về quyền phủ quyết của ḿnh, tổng
thống muốn nói cho quốc hội biết rằng
không nên phí thời gian cho dự luật, nghị
quyết đó. Hiện tại, một sắc luật
đă được một số tiểu bang ban hành cũng
như chờ biểu quyết, nhưng chưa thành
luật liên bang, đó là đ̣i hỏi ứng cử
viên tổng thống từ năm 2020 trở đi
phải công khai hồ sơ thuế, nếu không sẽ
không được ứng cử trong tiểu bang đó.
Nếu điều này thành luật liên
bang, chắc chắn ông Donald Trump sẽ không thể ra
ứng cử bất cứ nơi nào trên nước
Mỹ khi ông từ chối không công khai hồ sơ
thuế trong 5 năm vừa qua. Đáng lẽ ra nước Mỹ nên có
đạo luật này từ lâu, bởi nó nói lên
sự trong sạch về tài chánh của ứng viên khi
ra tranh cử tổng thống, chức vụ cao nhất
về hành pháp. Sự trong sạch về tài chánh là
một trong những yếu tố đạo đức
cực kỳ quan trọng trong cương vị lănh
đạo quyền lực nhất của đất nước
bởi người dân thấy rơ sự thanh liêm, chính
trực của người lănh đạo quốc gia. Richard Nixon từ chức v́ thủ
đọan chính trị nhưng ông không lem nhem tài chánh,
tiền bạc…do đó ông chỉ bị phê b́nh, lên
án v́ nhơ nhớp chính trị, không bị dân chúng oán
ghét v́ tham nhũng, hối lộ, trốn thuế… Trường hợp đảng Dân
Chủ – đang chiếm đa số ở Hạ
viện – dự trù đưa dự luật công khai
hồ sơ thuế của ứng viên tổng thống
thành luật liên bang, chắc chắn sẽ bị
phản đối tại thượng viện khi ông
Trump c̣n nắm quyền. Ngay cả khi dự luật này được
thông qua ở thượng viện th́ ông Trump chắc
chắn sẽ dùng quyền phủ quyết của ḿnh
để bác bỏ bởi dù đă hứa nhiều
lần, Trump vẫn lần lửa, t́m cách tŕ hoăn, tránh
né, không công bố hồ sơ thuế của ḿnh theo
phương châm Để Lâu Cứt Trâu Hóa Bùn. Trong lịch sử Mỹ, người
sử dụng quyền phủ quyết nhiều nhất
là tổng thống Franklin D. Roosevelt, thứ nh́ là Glover
Cleverland. Sử
dụng quyền phủ quyết có những điều
lợi là ngăn chận được những
nghị quyết, dự luật không phù hợp với
chủ trương của tổng thống, nội các
hay của đảng. Tuy nhiên sự phủ quyết cũng có
những bất lợi về sau, quyền phủ
quyết sẽ bị lợi dụng khi người
của đảng đối lập trở thành
tổng thống. Thạch Đạt Lang |