GIAN
LẬN BẦU CỬ? Vũ Linh |
Kết quả bầu cử quốc
hội vừa qua cho đến nay coi như đă
tạm xong dù một vài nơi c̣n thưa kiện,
kiểm phiếu lại,… Đại khái, đảng
Cộng Ḥa chiếm thêm được 2 ghế, nâng
thế đa số lên 53/47 tại Thượng
Viện. Tại Hạ Viện, đảng Dân Chủ
chiếm được 39 ghế, dành lại được
thế đa số với 234/200
ghế. Trước hết, vài nhận định
chung. Cả hai kết
quả đều không có ǵ đáng ngạc nhiên.
Tất cả các chuyên gia trước ngày bầu
cử đă tiên đoán CH sẽ giữ Thượng
Viện trong khi DC sẽ chiếm được Hạ
Viện. Chỉ là con số ghế chính xác được
thêm hay mất đi dĩ nhiên không ai biết trước.
Đưa đến việc Dân Chủ thắng lớn
hơn dự đoán rất nhiều tại Hạ
Viện. Chiến
thắng quá mức đó chính là vấn đề
đang gây tranh căi. Đặc biệt là thành công quá
‘rực rỡ’ của DC tại tiểu bang Cali. Bài này
sẽ bàn về vấn đề này. Theo những
kết quả sơ khởi ngay cuối ngày bầu
cử, chiến thắng của DC tại Hạ Viện
không lấy ǵ làm ‘rực rỡ’ lắm, đại
khái, các chuyên gia dự tính DC sẽ chiếm được
khoảng 26 ghế, tức là sẽ có 220 ghế,
với thế đa số hơn khối CH có đúng 2
ghế. Nhưng rồi qua ba tuần kế
tiếp, cuộc kiểm phiếu lan qua các phiếu
gửi qua người khác (nhờ người khác
đi bầu dùm, sẽ bàn chi tiết trong bài này) hay
gửi qua bưu điện, qua các cuộc đếm
phiếu lại, bất ngờ ‘khám phá’ ra thêm
nhiều phiếu đâu đó,… đưa đến
kết quả là thêm hơn một tá ứng cử viên
DC thắng, lật ngược thế cờ giờ chót,
mà không có một ứng cử viên CH nào thắng ngược
hết. Cuối cùng, DC đại thắng,
chiếm được tới gần 40 ghế,
phần lớn là tại Cali. Câu hỏi mà
tất cả mọi người có trong đầu: có
gian lận bầu cử không? Không ai có câu
trả lời chính xác. Riêng kẻ này cho rằng
thật sự đă không có gian lận bầu cử
quy mô lớn ǵ theo chỉ thị của cả đảng
trên cả nước. Cả hai chính đảng không
dại ǵ làm chuyện gian lận quá lộ liễu,
sẽ bị bắt dễ dàng và các ứng cử viên
có thể bị mất phiếu bộn nếu bị
bắt có bằng chứng là gian lận. Tuy nhiên, ở
cấp địa phương hay tiểu bang, có thể
đă có những gian lận vặt. Quan trọng hơn
những gian lận vặt, là những cái ‘mánh’
hợp pháp. Cách đi kiếm phiếu một cách
hợp lệ, trong ... lư ngay nhưng t́nh gian. Tức là
khai thác luật bầu cử sao cho có lợi cho phe ḿnh,
một cách hợp pháp, đúng luật, dù là
luật... phe đảng do chính ḿnh đặt ra. Một điểm
quan trọng trước khi bàn xa hơn: bài này tŕnh bày
những cái ‘mánh’ cả hai chính đảng có
thể đă hay đang xài để mưu đoạt
lợi thế. Trong bối cảnh đảng DC
thắng tại Hạ Viện, đảng CH không nên
vin vào những cái mánh này để phân bua, giải thích
tại sao CH thua. Thua là thua. T́m cách rút bài học kinh
nghiệm để kỳ sau làm khá hơn. Lèo nhèo, than
văn, đổ thừa, rằng th́ là mà,... hoàn toàn vô
ích và mang nặng tính chủ bại. Và hiển nhiên
rất... xấu tính! Ta thử xem
lại những cách các nhà làm luật đă khai thác
luật lệ bầu cử như thế nào. Đảng DC có
điểm rất đặc biệt: rất ‘xấu
tính’ mỗi khi thua bầu cử. Cũng như một
anh xấu tính, đánh bài, thua là nổi cọc, gây
gỗ, đập bàn đập ghế, chửi
thề, về nhà nạt vợ con. Chuyện PTT Al Gore, bà
Hillary, TNS Nelson của Florida,… đ̣i đếm
phiếu lại, ai cũng biết. Khi đếm
phiếu lại mà vẫn thua th́ đổ thừa
đủ kiểu, Tối Cao Pháp Viện giúp, thủ
tục bầu cử tri đoàn sai lầm, dân da đen
bị cản không cho đi bầu, …, kể cả
trời mưa, trời lạnh dân nghèo ở nhà không
đi bầu. Khỏi bàn thêm những chuyện đó
nữa. Ngay sau cuộc
bầu quốc hội giữa mùa vừa qua, một
cụ tỵ nạn, bị dị ứng Trump nặng,
đă vặn vẹo t́m cách bào chữa, giải thích
tại sao DC thua tại Thượng Viện. Cụ
viết “việc DC chiếm đa số tại Thượng
Viện rất khó khăn v́ cánh cửa vào Thượng
Viện của phe Dân Chủ rất hẹp bởi
sự phân vùng địa hạt chính trị rất
bất lợi cho các ứng viên Dân Chủ”. Ư cụ
muốn nói đến việc vẽ bản đồ các
“địa hạt chính trị” trong các tiểu bang
sao cho có lợi cho đảng của ḿnh mà Mỹ
gọi là gerrymandering. Cụ ‘đại b́nh luận
gia’ này hiển nhiên viết mà không biết ḿnh
viết cái ǵ. Vấn đề ở đây không
phải là chuyện tŕnh độ học vấn hay
bằng cấp, mà là biết chuyện hay không. Có
thể bằng cấp rất cao nhưng nếu không
biết th́ vẫn không nên bàn sảng. Ta coi lại
vấn đề cho rơ. Trước hết, việc
vẽ lại bản đồ là cái ǵ? Ở cấp liên
bang, Mỹ có Hạ Viện và Thượng Viện. Mỗi tiểu
bang bầu một số dân biểu vào Hạ Viện
liên bang, tính theo dân số. Như Cali có 53 dân biểu
liên bang và Florida 27. Những dân biểu này được
bầu để đại diện cho những ‘khu
vực’ hay ‘địa hạt’ mà Mỹ gọi là
congressional district. Chẳng hạn như trong Quận Cam
có những district 45 (bao gồm các tỉnh Irvine, Lake
Forest, Mission Viejo), district 48 (Huntington Beach, Laguna Beach), và
nhiều district khác. Hạ Viện liên bang hiện nay có
435 dân biểu, tức là cả nước có 435
districts. [Ghi chú, để tránh dịch bậy bạ, bài
này sẽ dùng danh từ tiếng Mỹ, district; cũng
như dùng vài danh từ tiếng Mỹ khác] Mỗi chu kỳ
10 năm (1990, 2000, 2010, 2020,…), Mỹ làm thống kê dân
số lại, và dựa trên đó, ấn định
số dân biểu của mỗi tiểu bang, mỗi người
đại diện cho một district, được áp
dụng bắt đầu từ cuộc bầu cử
hai năm sau, tức là 1992, 2002, 2012,...). Đồng
thời cũng vẽ lại phần nào bản đồ
các district đó. Việc vẽ lại bản đồ
được chính thức gọi là ‘re-districting’,
hay b́nh thường hơn, gọi là ‘gerrymandering’.
Đây là công việc mỗi tiểu bang phải làm
theo đúng luật lệ khác biệt của mỗi
tiểu bang mỗi chu kỳ 10 năm. Trên nguyên
tắc, việc vẽ bản đồ bầu cử
cực kỳ quan trọng mà cũng hết sức
phức tạp v́ phải dựa trên thống kê dân
số để làm sao tiếng nói của mọi người
dân đều có trọng lượng, kể cả
những khối thiểu số trong một vùng nào
đó. Lấy ví dụ, vẽ một khu vực trong
đó dân da trắng chiếm 90% và dân da đen có 10%,
th́ chắc chắn tiếng nói và quyền lợi
của khối dân da đen đó sẽ không bao giờ
được ai đoái hoài tới. Thiểu số dân
da đen đó phải có district riêng, có dân biểu riêng
đại diện cho họ. Cũng trên nguyên tắc,
việc vẽ lại bản đồ phải theo quy
luật khắt khe của mỗi tiểu bang, có đủ
kiểu kiểm soát để tránh lạm dụng phe phái. Nhiều khi
bản đồ coi… không giống ai hết.
Trên thực
tế, thông thường, đảng nắm đa
số tại Hạ Viện tiểu bang luôn cố
vẽ lại bản đồ sao cho có lợi cho phe ḿnh,
dùng thế đa số để cưỡng ép
khối thiểu số. Đây chính là cái mánh
‘hợp pháp’ đầu tiên để ‘lấn đất
dành dân’, mưu t́m lợi thế cho đảng
của ḿnh trong Hạ Viện tiểu bang và cả liên
bang. Nh́n vào tiểu bang Cali th́ thấy tiểu bang này càng
ngày càng bị phe DC thống trị v́ từ 30 năm
nay, tức là qua ba lần kiểm tra dân số, đảng
DC đă gặm nhấm và vẽ lại bản đồ
rất nhiều khu vực, ít ra là ba lần, đẩy
đảng CH về phiá núi miền đông ít dân, trong
khi thống trị hết miền duyên hải nhiều
dân phiá tây. Tại Thượng
Viện liên bang, mỗi tiểu bang đều bầu
hai thượng nghị sĩ, bất kể tiểu bang
lớn nhỏ, đông dân hay ít dân. Hai thượng
nghị sĩ này được dân cả tiểu bang
bầu, có nghiă là khu vực bầu cử hay ‘địa
hạt chính trị’ của một thượng
nghị sĩ là cả tiểu bang. Do đó, không có
chuyện vẽ lại bản đồ ‘địa
hạt chính trị’ của thượng nghị sĩ
liên bang như cụ tỵ nạn giải thích v́
chẳng bao giờ có chuyện vẽ lại biên
giới của các tiểu bang. Chuyện vẽ bản
đồ ‘địa hạt chính trị’,
re-districting hay là gerrymandering chỉ áp dụng cho dân
biểu Hạ Viện. Sau khi đại
bại trong các cuộc bầu giữa mùa năm 1994 (TT
Clinton và DC mất 54 ghế) và 2010 (TT Obama và DC mất
63 ghế), đảng DC khám phá ra một cái cớ
đổ thừa mới: tố cáo tại CH làm tṛ
gerrymandering, tức là vẽ lại bản đồ vài
khu vực bầu cử khiến DC bị rơi vào
thế bất lợi, nên thua. Cái tiếu lâm
trong lời tố giác của phe các TT Clinton và Obama sau
khi đại bại là trước hai cuộc bầu
cử 1994-2010 đó, đảng DC chiếm đa số
khổng lồ tại Hạ Viện, từ Hạ
Viện liên bang cho tới Hạ Viện các tiểu bang
đông dân nhất như Cali, New York và các tiểu bang
quanh Đại Hồ, nghiă là chiếm đại đa
số khu vực bầu cử, sao lại có thể
‘ngủ gật’ để cho CH vẽ lại bản
đồ để giành chiến thắng được? Lấy
gerrymandering để giải thích thất bại
bầu cử tại Hạ Viện là chuyện mà
nhiều người thiếu hiểu biết dịch
lại từ TTDC mà chẳng hiểu chuyện ǵ
hết. Như đă giải thích ở trên, các dân
biểu vẽ lại bản đồ để phe ḿnh
chiến thắng chứ không ai vẽ bản đồ
để ḿnh thua. Lấy
gerrymandering để giải thích thất bại
của DC tại Thượng Viện th́ c̣n bá láp hơn
nữa, quả là không biết ḿnh đang viết ǵ v́
trong Thượng Viện làm ǵ có chuyện vẽ
bản đồ. Tại sao đảng
DC và TTDC khi đó có thể viết láo, đổ
thừa thất bại của đảng DC lên
chuyện gerrymandering như vậy được? V́
họ biết trong thiên hạ, tuyệt đại đa
số chẳng hiểu gerrymandering là ǵ, y chang như
cụ tỵ nạn thông ngôn viên. Bây giờ, ta bàn
qua một cái ‘mánh’ khác, cũng hoàn toàn hợp
lệ trên nguyên tắc, nhưng trên thực tế, cũng
có lạm dụng để gian lận dễ dàng
được. Đó là cái phương
thức Mỹ gọi là ‘ballot harvesting’, có thể
dịch đại khái như đi gặt hái phiếu.
Động từ ‘harvest’ thường dùng để
chỉ vụ gặt hái lúa khi tới mùa lúa chín. Theo luật
bầu cử Mỹ, để khuyến khích người
dân tham gia bầu cử tối đa, nếu một
cử tri v́ lư do nào đó không đi bỏ phiếu ngày
bầu cử được, có thể gửi phiếu
bầu qua bưu điện, hay đưa phiếu
bầu của ḿnh cho một thân nhân trong gia đ́nh, có
giấy phép đi bỏ phiếu dùm. Cách đây hai năm,
trong một cố gắng lấy phiếu cử tri,
thống đốc Jerry Brown của Cali kư một
luật tiểu bang theo đó, không cần phải là thân
nhân, bất cứ ai cũng có thể đi bỏ
phiếu dùm người khác được. Hậu
quả trực tiếp và cụ thể là bất
cứ ai cũng có thể đến nhà quư vị,
dụ dỗ ngon ngọt ǵ đó để quư vị
điền vào một phiếu bầu, rồi người
đó sẽ mang cái phiếu đó nộp cho văn pḥng
bầu cử. Những người
không đi bầu gồm rất nhiều thành phần,
như những người lớn tuổi, hay sức
khỏe yếu kém, khó có thể ra pḥng đầu
phiếu đứng xếp hàng cả mấy tiếng
đồng hồ; những dân nghèo đi làm cật
lực cả ngày, đến cuối ngày không rảnh
đứng xếp hàng, những người lưỡng
lự, những người lười đi bầu hay
không để ư đến chính trị. Có thể nói
đại đa số những người này cũng
là dân da đen hay da nâu, lo cơm áo chưa xong, ít khi
rảnh đi bầu dân biểu địa phương.
Đảng DC tại Cali khai thác thể thức này, tung
cả ngàn t́nh nguyện viên đi lại từng nhà có
tuyển lựa trước, lựa những người
có nhiều triển vọng bầu cho đảng DC,
chứ dĩ nhiên không đi lại nhà dân da trắng
giàu sống trong các khu ngoại ô đắt tiền
(chắc dân tỵ nạn ta cũng chẳng được
ai đến viếng về chuyện này v́ các thăm
ḍ cho thấy đa số dân gốc Việt ủng
hộ CH). Dụ dỗ ngon ngọt ǵ đó để
những người không đi bầu nêu trên, chịu
điền và kư vào phiếu bầu, rồi họ mang
những lá phiếu đó đến pḥng đầu
phiếu. Thủ tục này
hiển nhiên đúng luật Thống Đốc Brown
đă kư, và giúp cho nhiều người hơn có
thể tham gia vào cuộc bầu cử. Thực tế th́
lại có khá nhiều vấn đề. Trước
hết, không ai biết mấy anh chị ‘t́nh
nguyện viên” đă đi thu thập phiếu bầu
tận nhà như thế nào: dụ dỗ ngon ngọt,
hay tuyên truyền xuyên tạc, nói láo, hay hối lộ
mua phiếu vài chục đô, hay hăm dọa, hay áp
lực kiểu nào khác. Ở đây, kẻ này có
lần đă được nghe chuyện Việt Minh và
Việt Cộng tổ chức bầu cử. Chúng
gửi về làng những cán bộ biết đọc,
biết viết, đến điền phiếu bầu
cho dân làng mù chữ. Dân cả làng bị ‘động
viên’ ra xếp hàng chờ đến phiên ḿnh,
được cán bộ hỏi “bầu cho ai?”, thông
thường, người dân mù tịt chẳng
biết ai là ai th́ cán bộ góp ư nên bầu cho ông A, bà
B nào đó, ‘yêu nước thương dân, được
Đảng tin tưởng’, rồi cán bộ ghi tên người
đó vào phiếu bầu. Nếu người dân
biết muốn bầu cho ai nhưng không biết
viết th́ cứ đọc tên rồi cán bộ
viết vào phiếu bầu dùm. Vấn đề là dân
làng mù chữ, ai biết được cán bộ
viết ǵ, ghi tên ai? Hay cho dù biết đọc,
thấy cán bộ ghi tên người khác, cũng
chẳng bao giờ cả gan dám sửa lưng cán
bộ. Cách ‘ballot harvesting’ của đảng DC có
giống như chuyện Việt Minh làm không? Sau đó,
những t́nh nguyện viên này cuối ngày, giờ chót
mang lại cả xấp mấy trăm, mấy ngàn
phiếu bầu, chẳng ai kiểm tra xem những
phiếu bầu đó là của ai, người bỏ
phiếu có quyền bỏ phiếu hay không, hay là đó
là một di dân lậu, không có quyền bầu, và người
mang phiếu đến có được ủy
quyền hợp lệ hay không. Những xấp phiếu
đó thường là những phiếu đếm
cuối cùng, qua ngày hôm sau hay vài ngày sau hay hai ba
tuần sau mới đếm, cùng với việc đếm
các phiếu được gửi qua bưu điện,
có khi cả tuần sau mới tới. Cuối cùng là ai
kiểm soát được việc thu nhận và
nộp những phiếu ủy nhiệm đó? Nếu
như có t́nh nguyện viên đi thu những phiếu
đó, rồi về kiểm, giữ lại những
phiếu bầu cho ‘phe địch’ để chỉ
mang lại pḥng phiếu những phiếu bầu cho
‘phe ta’ th́ sao? Việc kiểm
tra những phiếu qua harvesting hết sức khó khăn
nếu không muốn nói là không thể làm được. Đưa đến
kết quả lạ lùng là DC chiếm tuyệt đại
đa số những phiếu giờ chót khó kiểm tra
này, khiến vài kết quả bầu cử bị
lật ngược bất ngờ vào phút chót, với
ứng cử viên CH rớt đài trong khi ứng cử
viên DC đại thắng. Hai thí dụ điển h́nh:
bà Janet Nguyễn thất cử nghị sĩ tiểu
bang, và bà Kim Young thất cử dân biểu liên bang.
Cả hai bà ngay sau khi bầu cử đă thắng
với số phiếu khá cao, nhưng rồi nhờ
những lá phiếu giờ chót nhận được
qua harvesting và bưu điện, bị bất ngờ
thua ngược. Mà không phải
chỉ có hai bà này thôi, tổng cộng có tới 6
ứng cử viên dân biểu liên bang của CH bị
‘ngựa về ngược’ giờ chót tại Cali,
không kể không biết bao nhiêu nghị sĩ và dân
biểu tiểu bang cũng là nạn nhân. Chiêu vơ này đă
thành công vượt mọi dự đoán. Phe CH bị
bất ngờ, không đề pḥng trước, thua
liểng xiểng, mất toàn bộ Quận Cam. Một
bài học ‘xương máu’ mà phe CH chắc chắn
sẽ phải có cách đối phó trong các kỳ
bầu tới. Hầu hết các tiểu bang khác cũng
đă để ư và ra kế hoạch bắt chước
hay chống đỡ. Đảng DC
đă chiếm trọn vẹn tiểu bang Cali. Tất
cả ứng cử viên dân biểu liên bang CH trong
Quận Cam, thành đồng của CH từ hồi nào
đến giờ đều thất cử hết. Trong
tổng số 53 dân biểu liên bang của Cali, chỉ
có 7 người thuộc đảng CH. Chưa kể
thống đốc Gavin Newsom và hai thượng nghị
sĩ liên bang Kamala Harris / Diane Feinstein đều DC
hết. Trong Thượng Viện tiểu bang Cali, DC
chiếm đại đa số với tỷ lệ
DC/CH là 40/11. Tại Hạ Viện Cali, DC cũng
chiếm thế đa số 60/20. Đảng CH tại
Cali đă trở thành đảng… làm cảnh. Cách
đây 30-40 năm, Cali là thành đồng của CH, là
tiểu bang đă mang Nixon và Reagan vào Ṭa Bạch
Ốc. Bây giờ, với khối dân trí thức
trẻ ào vào San Francisco và San Jose, và di dân gốc Nam
Mỹ tràn vào Los Angeles và San Diego, Cali đă lột xác
hoàn toàn. Với những mánh gerrymandering và ballot
harvesting đe dọa, kể từ bây giờ CH có
thể tiết kiệm công sức và tiền bạc
tranh cử bằng cách rút ra khỏi Cali trọn vẹn
và vĩnh viễn. Cali bây giờ
nằm trọn vẹn trong tay đảng DC, từ hành
pháp đến lập pháp và tư pháp, từ nội
bộ tiểu bang đến các đại diện trong
chính quyền liên bang. Như vậy tương lai Cali có
khá hơn không? Ta đừng nên quên Cali là tiểu bang
có nhiều người giàu nhất tại Thung Lũng
Silicon và Hồ Ly Vọng, nhưng cũng nhiều người
nghèo nhất, nhiều dân sống bằng trợ
cấp nhất, nhiều dân vô gia cư nhất, tức
là khoảng cách giàu nghèo lớn nhất trong 50 tiểu
bang. Khối DC, nhất là tại Cali, phần lớn
đă tranh cử và thắng dựa trên chiêu bài ‘kháng
chiến tiêu thổ’ chống Trump. Bây giờ họ
đă nắm quyền tuyệt đối tại
tiểu bang lớn nhất nước, ta chống
mắt chờ xem họ sẽ làm được ǵ quan
trọng hơn là chống Trump. Cali cũng là
tiểu bang có nhiều di dân lậu nhất, là đất
hứa của cả triệu dân ‘nghèo’ trung và nam
Mỹ, có cả trăm dặm biên giới với
Mễ rất khó kiểm soát chặt chẽ, lại cũng
là tiểu bang thành đồng của Sanctuary Law. Cả
chục ngàn di dân đang đứng bên kia San Diego
chờ chạy vào. Ta chờ xem chính quyền Cali trong tương
lai lâu dài sẽ đối phó với vấn nạn di
dân như thế nào. Hay sẵn sàng tổ chức trưng
cầu dân ư, bỏ Mỹ sát nhập vào Mễ như
dân Crimea đi bầu bỏ Ukraine sát nhập vào Nga ? Chiến thắng
‘huy hoàng’ vượt qua mọi dự đoán của
DC tại Cali, đă gây chú ư chính v́... vượt qua
mọi dự đoán, kể cả những dự đoán
lạc quan nhất! Mà điều
độc đáo của cuộc bầu cử tại
Cali lần này là theo thống kê, có tới gần
một nửa số phiếu bầu (5 triệu
phiếu hay 40%) là phiếu có được trong ba
tuần lễ sau ngày bầu cử qua harvesting và qua bưu
điện. Cựu chủ tịch Hạ Viện, dân
biểu CH Paul Ryan đă rất ‘tế nhị’
nhận định cuộc bầu cử của Cali
“quái dị” –bizarre. Tới đây, ta
đă coi qua hai cách ‘mánh mung’ trên căn bản
hợp pháp để chiếm ưu thế trong các
cuộc bầu cử. Không phải không c̣n cách nào
nữa. Báo bảo
thủ Washington Times có nghiên cứu về một
loạt biện pháp khác mà hai chính đảng, nhất
là đảng DC, đă áp dụng để có thêm
phiếu (Xin xem trang Báo Mỹ tuần này). Đại khái
như cho phép tù nhân tại ngoại cũng được
bầu, ‘di dân không giấy tờ’ mà vẫn
được bầu, cho bỏ phiếu không cần
kiểm tra lư lịch,... Tuy nhiên đây là những ‘mánh’
có tính cục bộ xẩy ra tại một vài địa
phương lẻ tẻ, không đáng bàn v́ hậu
quả không lớn lắm. Vũ Linh |