Vũ Linh |
Cuộc chạy đua vào Ṭa Bạch Ốc cho
đến cách đây hơn một tuần tưởng
như sẽ là cuộc chạy đua rắc rối
nhất, khó tiên đoán nhất, v́ có nhiều yếu
tố chẳng dính dáng ǵ đến chuyện vận
động tranh cử, nhưng lại chi phối hoàn toàn
kết quả bầu cử. Đại khái là có
những yếu tố mới lạ hết sức quái
lạ như dịch COVID, bạo loạn Bờ Lờ
Mờ, bỏ phiếu bằng thư, chưa kể vai
tṛ của cá nhân ông thần Trump với cá tính quá
độc đáo khiến cả triệu người mê
và cả triệu người ghét, vứt bỏ
hết những chuyện sách lược, ư thức
hệ,…
Các chuyên gia tối tăm mặt mũi không
biết tiên đoán làm sao.
Ấy vậy mà tuần qua lại xẩy ra một
biến cố kinh thiên động địa khiến
cuộc chạy đua này c̣n rối rắm thêm gấp
vạn lần. Bây giờ
th́ các thầy bói mù đều… mù thật hết.
Biến cố đổi đời đó chính là
việc bà thẩm phán Ruth Bader Ginsburg của Tối Cao
Pháp Viện (TCPV) qua đời.
Chẳng ai biết chuyện ǵ sẽ xẩy ra trong
sáu tuần tới. Chỉ biết t́nh h́nh sẽ
rối loạn hơn nhiều. Ngày Thứ Hai đầu
tuần, ngày đầu tiên thị trường mở
cửa sau tin bà Ginsburg qua đời, chỉ số
chứng khoán Dow Jones rớt ngay 1.000 điểm tuy sau
đó có phục hồi, tới cuối ngày chỉ
rớt có 500 điểm. Tiếp tục rớt cả
tuần qua.
Chính trị Mỹ biến chuyển không ai lường
được. Cách đây chừng năm ba năm,
trong đám dân ngu khu đen, chẳng ai biết TCPV là cái
cơ chế ǵ, làm cái tṛ trống ǵ. Nh́n vào đó,
thiên hạ chỉ thấy một nhúm chưa tới
một chục ông bà quan ṭa. Th́ quan ṭa là quan ṭa,
xử các vụ tranh tụng, có ǵ ghê gớm?
Thế nhưng bây giờ, một bà quan ṭa TCPV qua
đời, thế giới chính trị Mỹ tưởng
chừng như tsunami đă dâng lên tới cột
cờ trên nóc Ṭa Bạch Ốc rồi. V́ sự
kiện này đă đảo lộn tiến tŕnh tranh
cử tổng thống, mang đến một yếu
tố có thể nói quyết định cho cuộc tranh
cử, mà chẳng ai biết theo chiều hướng nào,
thuận lợi cho đảng nào, ứng cử viên nào,
cho dù các b́nh loạn gia của cả hai phe đều
ồn ào tiên đoán sẽ có lợi cho phe ta, phe địch
lung tung.
TCPV đă hiện diện trong thể chế chính
trị Mỹ từ những ngày đầu khai quốc
chứ không phải vừa được thành lập
vài ba năm trước. Vai tṛ của TCPV tương
đối cũng giới hạn, trong phạm vi
diễn giải Hiến Pháp và bảo đảm các
quyết định của hành pháp cũng như
của lập pháp hoàn toàn tuân thủ theo Hiến Pháp,
không sai trật một ly. Trong những năm đầu
khai quốc, TCPV chỉ có 6 người, có quyết
định huề 3-3 cũng chẳng ai khiếu
nại.
Cho đến cách đây vài năm, Hiến Pháp
vẫn c̣n được coi như một thứ
mỏ neo cột chặt chính trị Mỹ vào vài nguyên
tắc căn bản, bất di bất dịch, chỉ có
thể tu chính một cách hết sức khó khăn và
nhiêu khê (2/3 Hạ Viện liên bang, 2/3 Thượng
Viện liên bang, và 2/3 các tiểu bang). Trong cả hơn
200 năm qua, hành pháp cũng như lập pháp, đảng
này đảng nọ, tất cả đều răm
rắp tuân thủ, không ai dám hó hé ǵ.
Thế rồi chính trị biến đổi, manh
nha từ những chuyển động của thập
niên 1960, bộc phát mạnh từ thời TT Clinton nhưng
nổ bùng dưới thời TT Obama và nhất là trong
ba năm qua, khi phong trào cấp tiến bắt đầu
chuyển hướng kiểu ‘xét lại’, xét
lại toàn bộ văn hóa chính trị Mỹ, chất
vấn giá trị của Hiến Pháp, đưa đến
cái phong trào thời thượng hiện nay gọi là
‘văn hoá xóa bỏ’, cancel culture.
Cái khuynh hướng gọi là ‘tân cấp
tiến’ hay neo-liberal cho rằng Hiến Pháp là một
tài liệu được viết ra cách đây gần
300 năm khi nước Mỹ c̣n là thuộc địa
của Đế Quốc Anh mới dành được
độc lập, c̣n đi xe ngựa chưa biết xe
hơi, máy bay, hỏa tiễn là ǵ. Chủ nghĩa CS chưa
ai biết là ǵ. [Việt Nam ta khi đó c̣n ch́m đắm
trong chiến tranh Trịnh Nguyễn, chưa có Nguyễn
Huệ nữa.] Do đó, là một tài liệu tuyệt
đối lỗi thời, vô giá trị. Các chính
trị gia và các quan ṭa cần phải biết du di,
một mặt vẫn cần tôn trọng Hiến Pháp
coi đó như nền tảng không có th́ tất
cả đều trôi sông lạc chợ, mặt khác, cũng
phải đủ uyển chuyển để diễn
giải Hiến Pháp theo chiều hướng phát
triển của văn minh, văn hoá Mỹ, theo bánh xe
tiến hóa của nhân loại.
Cái khuynh hướng đó dĩ nhiên bị
khối bảo thủ chống đối, vẫn kiên
tŕ dùng Hiến Pháp làm cái mốc không thay đổi
được, và việc thực thi chẳng những
phải hoàn toàn dựa trên việc diễn dịch ra
tiếng ‘quốc ngữ’ văn bản của
Hiến Pháp, mà c̣n phải cố gắng t́m hiểu ư
muốn của các Cha Già Khai Quốc, xem họ muốn
ǵ qua lời văn họ viết trong Hiến Pháp.
Trên nguyên tắc, việc thi hành cứng ngắc
Hiến Pháp nghe vô lư nhưng sự thật lại
hợp lư. Hợp lư ở chỗ tuy ‘lỗi
thời’ nhưng vẫn có thể tu chính được.
Nghĩa là muốn thay đổi bất cứ điều
ǵ th́ cứ tu chính đi. Nếu không tu chính được
th́ có nghĩa là đa số dân và đa số các
tiểu bang không muốn thay đổi. Và nếu không
tu chính, không thay đổi th́ cái ǵ đang có vẫn
c̣n giá trị và vẫn phải tuân thủ theo thôi. Không
thể tự ư diễn giải theo ư kiến cá nhân
của mỗi người, kể cả các ông quan ṭa.
Nếu các ông bà quan ṭa có quyền diễn giải
Hiến Pháp theo ư ḿnh, th́ các chính khách, các quan
chức, và cả dân thường như quư vị và tôi,
cũng có thể diễn giải theo ư ḿnh được
luôn. Trong xă hội dân chủ Mỹ, quan làm được
ǵ th́ dân cũng làm được việc đó.
Thế th́ luật lệ c̣n ǵ nữa? Ai tôn trọng?
Nh́n dưới khía cạnh này th́ hiểu rơ
được vai tṛ của TCPV quan trọng như
thế nào, v́ đó là cơ quan duy nhất và tối
hậu có quyền quyết định việc nào
vẫn c̣n trong giới hạn cho phép của Hiến Pháp
và việc nào đi quá xa không chấp nhận
được. Và tiếng nói quyết định
của TCPV nằm trong tay 9 vị thẩm phán.
Tiếng nói tối hậu cao nhất này cực
kỳ quan trọng v́ trong một hai chục năm qua,
cuộc chiến ư thức hệ giữa hai khối
cấp tiến và bảo thủ ở Mỹ đă leo
thang rất mạnh, được thể hiện qua các
chính sách, các bổ nhiệm nhân sự, nhất là nhân
sự trong ngành Tư Pháp.
Ai cũng biết nước Mỹ này là nước
thượng tôn luật pháp, tất cả chuyện
lớn nhỏ ǵ cũng có thể thưa kiện
được, đưa đến t́nh trạng
số luật sư ở Mỹ đúng là vô địch
không có xứ nào nhiều bằng. Nghĩa là bất
cứ chuyện ǵ th́ cuối cùng cũng phải mang
nhau ra ṭa nhờ ông bà quan ṭa giải quyết.
Đưa đến t́nh trạng từ thời TT
Clinton, các tổng thống ư thức ngày một rơ
họ có thể xoay chuyển hướng đi của
chính trị và xă hội Mỹ qua ngă Tư Pháp,
bằng cách bổ nhiệm các quan ṭa. Các TT cấp
tiến Clinton và Obama do đó lo bổ nhiệm quan ṭa
cấp tiến, các TT Bush con và Trump lo bổ nhiệm
quan ṭa bảo thủ.
Phải nói ngay cho rơ, trong ngành Tư Pháp, bảo
thủ có nghĩa là tôn trọng tuyệt đối
Hiến Pháp và các luật hiện hành, trong khi cấp
tiến là du di diễn giải luật theo nhu cầu
thay đổi của thời cuộc, theo quan điểm
cá nhân của quan ṭa.
Cần ghi nhận TCPV không thụ lư những
vụ án không có liên quan đến Hiến Pháp, nhưng
các luật sư mánh mung luôn t́m cách cài Hiến Pháp vào
bất cứ vụ án nào để có thể lên
tới TCPV. Lấy ví dụ cụ thể, một quan ṭa
cấp tiến ủng hộ phá thai sẽ nói Hiến
Pháp Liên Bang trên căn bản tôn trọng quyền
tự do cá nhân, do đó, phá thai là một quyết
định cá nhân, phải được tôn trọng
theo đúng Hiến Pháp. Ngược lại, một quan
ṭa bảo thủ không chấp nhận phá thai sẽ nói
trong Hiến Pháp Liên Bang không có chữ nào nói về phá
thai hết, do đó phá thai là chuyện nội bộ
của các tiểu bang, và liên bang không có quyền ra
luật chấp nhận hay cấm đoán ǵ hết.
Như vậy, ta thấy rơ vai tṛ cực kỳ quan
trọng của các quan ṭa, đặc biệt là quan ṭa
TCPV. Nhất là trong t́nh trạng chính trị hiện nay
khi nước Mỹ chưa bao giờ phân hoá nặng
như bây giờ, chưa bao giờ hố ngăn cách ư
thức hệ bảo thủ / cấp tiến sâu đậm
như bây giờ.
Đă vậy, t́nh trạng lại tồi tệ hơn
nữa trong vài năm qua khi mà phe đối lập DC
nhất quyết chống TT Trump đến cùng, bất
cứ quyết định nào của TT Trump cũng
đều bị thưa kiện, trong khi TT Trump cũng
nhất định không bao giờ chịu thua, đi
đến t́nh trạng đă có cả mấy chục
vụ kiện, mà hầu hết đều phải lên
tới TCPV để có quyết định tối
hậu.
Mà cán cân bảo thủ / cấp tiến trong TCPV
hiện nay lại mong manh hơn bao giờ hết.
Trước khi bà Ginsburg qua đời th́ cán cân
đó trên nguyên tắc thiên về bảo thủ
với tỷ lệ 5-4, nhưng trên thực tế
có vẻ là 4-1-4, với ông Chánh Án John Roberts là lá
phiếu đứng giữa, rất khó lường, khi
nghiêng bên bảo thủ, khi ngả qua cấp tiến.
Nhưng dù sao th́ phần lớn khối bảo thủ
vẫn thắng, bằng chứng là hầu hết các
phán quyết cấp tiến của các ṭa dưới
thường bị TCPV bác bỏ.
Ở đây phải nói thêm để hiểu ông
Roberts cho rơ. Ông này trên căn bản là bảo thủ,
nhưng ông hiểu trong vai tṛ chánh thẩm phán, ông có
trách nhiệm bảo vệ uy tín của TCPV và ông
cố tránh không để TCPV luôn luôn biểu quyết
một chiều theo khối bảo thủ, mà sẵn sàng
thỉnh thoảng phải ‘hy sinh’, biểu quyết
theo phe cấp tiến. Nhiều người bảo
thủ suy nghĩ đơn giản không hiểu
những tính toán sâu xa của ông Roberts nên nhiều khi
hấp tấp công kích ông quá đáng.
Với sự ra đi của bà Ginsburg th́ cán cân
trở thành 4-1-3, với phe bảo thủ vẫn
nắm lợi thế, cùng lắm là huề nếu phe
cấp tiến lôi kéo được ông Roberts, chứ
không thua.
Trong câu chuyện này, có một anh tỵ nạn
Mỹ con viết “Có huề 4-4 cũng chẳng sao v́
muốn thắng tại TCPV, trước sau ǵ cũng
phải cần 5 phiếu, bất kể TCPV có 9 hay 8
thẩm phán… Huề th́ cứ theo phán quyết của
ṭa dưới thôi”. Đây là lập luận tiêu
biểu của trí thức văn pḥng vừa đọc
sách xong, không hiểu biết ǵ về thực tế
ngoài thư viện. Thực tế, TCPV có tiếng nói
tối hậu trong những vấn đề có
những hậu quả cực kỳ nghiêm trọng, không
phải là chuyện đổ xí ngầu, thua lần này,
đổ lại thắng lần sau. Những vấn
đề mà TCPV sẽ phải thụ lư là trước
tiên, rất có thể là kết quả bầu cử,
nếu huề 4-4 th́ sao đây? Đánh tù t́ giữa ông
Trump và cụ Biden sao?
Sau đó là những chuyện có những hậu
quả vĩ đại trong ít nhất vài ba chục năm
tới, như Obamacare, di dân, phá thai, thuế má,… Quan
trọng đến mức nhiều người đă
cho rằng cho dù TT Trump bị đe dọa thất
cử, ông vẫn phải bổ nhiệm một
thẩm phán bảo thủ v́ tương lai lâu dài
của xă hội Mỹ. TT Trump cùng lắm là ngồi thêm
4 năm nữa, một thẩm phán bảo thủ có
thể ngồi đó tới 40 năm.
Hơn nữa, cũng phải hiểu khi huề
tại TCPV th́ phán quyết của ṭa dưới
giữ giá trị, mà ṭa dưới, tức là ṭa
cấp kháng án liên bang th́ lại do các quan ṭa cấp
tiến được các TT Clinton và Obama bổ
nhiệm thống trị gần như hoàn toàn. Nôm na
ra, với sự ra đi của bà Ginsburg, phe bảo
thủ lâm nguy nếu không có ông Roberts ủng hộ.
Chắc ăn nhất cho khối bảo thủ là
chiếm đa số 6-3. Ngược lại, chắc
chết nhất cho khối cấp tiến là để
chuyện này xẩy ra. Đây là cuộc chiến sinh
tử của cả hai khối. Tuyệt đối không
có chuyện huề cả làng cho vui.
Những diễn giải dài ḍng trên cần
thiết để hiểu tại sao việc thay thế
bà Ginsburg là việc cực kỳ quan trọng, chẳng
những chuyện thay thế bằng ai mà ngay cả thay
thế khi nào cũng đă trở thành những yếu
tố sinh tử cho cả hai khối bảo thủ và
cấp tiến, v́ nó sẽ định đoạt hướng
đi tương lai lâu dài của cả nước
Mỹ.
Thay thế bằng ai dĩ nhiên là yếu tố
then chốt quan trọng nhất.
Đây là cơ hội ngàn năm một thủa
để phe bảo thủ CH có thể củng cố tư
thế bảo thủ trong TCPV. Bổ nhiệm một
thẩm phán bảo thủ th́ cán cân sẽ là 6-3 hay
5-1-3, nghĩa là cho dù chánh án Roberts nghiêng qua bên cấp
tiến cũng chẳng sao, phe bảo thủ vẫn
thắng và phe cấp tiến từ bị thương
đến chết.
Tất nhiên cả hai phe đều phải sống
chết đánh nhau, bên bảo thủ CH để
chiếm lợi thế qua một cơ hội cực
kỳ hiếm hoi, bên cấp tiến DC để
khỏi bị chôn vùi vĩnh viễn.
Phải nói ngay, cả hai bên đều bị áp
lực chính trị hết sức nặng nề. Ví
dụ TT Trump tuyên bố “Sắp tới bầu cử
rồi, tôi sẽ không bổ nhiệm ai hết mà
sẽ để tổng thống nào được
bầu lấy quyết định”. Đó sẽ là
bản án tử h́nh chính trị mà ông tự kết
cho ḿnh. Hàng triệu cử tri bảo thủ sẽ
bất măn, coi như ông đă phản bội trách
nhiệm họ trao cho ông khi bầu ông làm tổng
thống, sẽ không thèm đi bầu cho ông và ông
sẽ thua 100%. Nôm na ra, TT Trump không có lựa chọn nào
khác là phải bổ nhiệm một thẩm phán
bảo thủ thay thế bà Ginsburg ngay bây giờ, trước
bầu cử.
Ngược lại, các chính khách DC mà tuyên bố
sẵn sàng chấp nhận cho TT Trump bổ nhiệm người
thay thế th́ cũng có quyền chuẩn bị đi
mua cần câu cho những ngày về hưu cận
kề.
Bây giờ có phải là lúc bổ nhiệm hay không
khi chỉ c̣n có sáu tuần nữa là tới ngày
bầu?
Đây là vấn đề then chốt đang
được tranh căi.
Trước hết phải nhắc lại một
tiền lệ mới xẩy ra. Năm 2016, 9 tháng trước
khi có bầu cử tổng thống t́m người thay
thế TT Obama măn nhiệm, thẩm phán Antonin Scalia
bất ngờ đột tử. TT Obama mau mắn bổ
nhiệm một quan ṭa cấp tiến, ông Merrick Garland
thay thế. Phe CH nắm đa số tại Thượng
Viện khi đó, từ chối không mang vấn đề
ra thảo luận để phê chuẩn hay không. Sau
đó, ông CH Trump đắc cử, bổ nhiệm quan ṭa
bảo thủ Neil Gorsuch và ông này mau mắn được
thượng viện phê chuẩn.
Khi đó dĩ nhiên bên CH đưa ra cả
vạn lư do để không phê chuẩn ông Garland, căn
bản là gần ngày bầu cử, cần phải
để dân Mỹ quyết định qua việc
bầu tổng thống, rồi tân tổng thống
bổ nhiệm, chứ một tổng thống sắp
sửa về hưu không thể lấy quyết định
quan trọng như vậy được. Phe DC căi
lại, trách nhiệm của tổng thống và thượng
viện vẫn c̣n đó cho tới ngày măn nhiệm, không
có lư do ǵ không bổ nhiệm và phê chuẩn.
TNS McConnell hiện nay đang bị tố cáo là
“tráo trở“. Đây chỉ là tố cáo một
chiều phe đảng. Trên căn bản, có thể nói
cả hai bên đều vỏ quưt dầy, móng tay
nhọn, đều “tráo trở” như nhau.
Những độc giả nào theo dơi tin thời
sự đă thấy rơ cái giả dối gian trá
của các chính khách của cả hai chính đảng.
Năm 2016, phe DC một hai đ̣i phê chuẩn, CH
chống phê chuẩn. Bây giờ, t́nh h́nh đổi ngược,
CH đ̣i phê chuẩn, DC chống. Cả hai bên đều
uốn lưỡi nói ngược lại hết. Phe DC
bây giờ lôi những lập luận của phe CH năm
2016 để chống việc bổ nhiệm, trong khi
phe CH lôi những lập luận của phe DC ra để
đ̣i bổ nhiệm.
TNS McConnell nói ngược, không sai. Nhưng DĐTC
xin đưa ra dưới đây vài câu tuyên bố
của các chính khách DC năm 2016 để quư
độc giả đọc … cho vui! -
Bà TNS Amy Klobuchar: “Hiến Pháp rất rơ ràng. Thượng
Viện có bổn phận phải thảo luận đề
cử của tổng thống, và quyết định
biểu quyết thuận hay không. Chúng ta -thượng
viện- có bổn phận phải chu toàn trách
nhiệm, thảo luận và biểu quyết”. -
Bà TNS Hillary: “Theo Hiến Pháp, tổng thống có
trách nhiệm đề cử thẩm phán TCPV với
sự chấp nhận của thượng viện...
Hiến Pháp không hề ghi những trách nhiệm này không
c̣n nữa trong năm có bầu cử”. -
Bà TP Ginsburg: “Trong Hiến Pháp, không có điều
khoản nào ghi tổng thống hết c̣n là tổng
thống trong năm có bầu cử… Việc phê
chuẩn tân thẩm phán là job của thượng
viện phải làm khi c̣n tại vị”. https://www.foxnews.com/politics/flashback-in-2016-ginsburg-senate-election-year-vacancy -
Cụ Biden: Trường hợp cụ Biden hết
sức bí hiểm v́ cụ thay áo đổi mũ nhanh
hơn các tay kịch sĩ trong hậu trường
tuồng hát bộ. Năm 1992, cụ cảnh cáo TT Bush
cha không được đề cử tân thẩm phán
trong năm bầu cử nếu tổng thống và thượng
viện thuộc hai đảng khác biệt. Đó chính
là trường hợp của TT Obama năm 2016, nhưng
khi đó cụ Biden đổi giọng, nhấn
mạnh tổng thống có quyền đề cử và
thượng viện có bổn phận phê chuẩn
bất cứ trong trường hợp nào. Bây giờ,
cụ phán TT Trump không có quyền đề cử và thượng
viện không có quyền phê chuẩn tân thẩm phán
trong năm bầu cử. Nôm na ra, theo cụ Biden,
tất cả tùy thuộc đảng nào quyết định,
đảng DC phe ta th́ tất cả đều ô-kê,
đảng thủ nghịch CH th́ tất cả đều
không được.
Nói chung, năm 2016, tất cả các chính khách DC
đều đ̣i hỏi thẩm phán phải được
đề cử ngay v́ đó là trách nhiệm của
tổng thống và thượng viện. Xin mời quư
độc giả coi đây: https://youtu.be/fh1QfY_FTWU
Đi sâu vào lư luận th́ ông McConnell không phải
là không có lư. Ông này nói không thể so sánh t́nh
trạng năm 2016 với t́nh trạng năm 2020. Năm
2016, tổng thống thuộc đảng DC, thượng
viện được dân trao đa số cho đảng
CH năm 2012 để kềm chế hay lịch sự hơn,
cân bằng quyền hạn của tổng thống theo
đúng nguyên tắc tam quyền phân lập. Trong t́nh
trạng phân hóa đó, với ngày bầu cử
cận kề, cần để cho dân Mỹ quyết
định qua việc họ sẽ bầu tân tổng
thống và tân thượng viện, đúng như
cụ Biden đă từng nói năm 1992. Năm nay, không
có sự phân hoá đó khi mà tổng thống và thượng
viện đều cùng một đảng, tức là người
dân cho phép đảng CH quyết định, th́ đảng
CH phải chu toàn trách nhiệm, lấy quyết định,
cho đến khi măn nhiệm. Cả tổng thống
lẫn thượng viện hiện nay vẫn c̣n
tại chức, vẫn c̣n trách nhiệm, chưa thể
cuốn gói về vui thú điền viên cả ba
bốn tháng trước trong khi vẫn c̣n ăn lương.
Tóm lại, lá bùa hộ mạng của TT Trump bây
giờ chính là ông McConnell, mà nhiều người nông
cạn trước đây đă lớn tiếng
chỉ trích là không hậu thuẫn TT Trump hết ḿnh.
Không khác ǵ trường hợp ông Roberts ở TCPV. Tṛ
chơi chính trị ở cấp thượng đỉnh
cao hơn xa những nhận định tầm thường
phiến diện.
Thực tế chính trị Mỹ là cả hai đảng,
chẳng đảng nào bỏ qua cơ hội để
chiếm ưu thế, chửi qua chửi lại chỉ
là tùy ḿnh đứng ở đâu thôi, hoán chuyển
lập luận là chuyện cơm bữa. Chỉ
những người ngây thơ nhất mới tin
lời các chính trị gia.
Bỏ qua những tranh căi lư lẽ phe đảng,
thực tế lịch sử như thế nào? § Trong
lịch sử Mỹ cũng đă có 25 thẩm phán
được đề cử vào TCPV trong năm
bầu cử, thượng viện đă phê chuẩn
21 vị. Chẳng ai thắc mắc chuyện ‘vịt
què’, hết thời, ngồi chờ ngày bàn giao. § Tuy
nhiên từ năm 1880 tới nay, chưa có một
vị nào được bổ nhiệm trong năm
cuối khi tổng thống và thượng viện khác
đảng (là chuyện TT Obama đ̣i hỏi năm
2016). § Năm
1980, có cuộc bầu tổng thống. Đương
kim TT Carter bị thảm bại dưới tay thống
đốc Reagan. Một tuần sau khi kết quả
bầu cử chính thức xác nhận TT Carter là ‘lame
duck’, tức là ‘vịt què’, ông đề cử ông
Steven Breyer làm thẩm phán liên bang. Ít ngày sau, thượng
viện lame duck vẫn thảo luận và phê chuẩn ông
Breyer, chẳng ai thắc mắc chuyện tổng
thống hay thượng viện ‘vịt què’ ǵ
hết. Lót đường cho ông Breyer sau đó
được TT Clinton bổ nhiệm vào TCPV cho tới
ngày nay.
T́nh trạng hiện nay là TT Trump cuối tuần này
sẽ đề cử và sau đó thượng
viện sẽ thảo luận, chưa biết có
kịp trước ngày bầu cử hay không, nhưng
chắc chắn là sẽ có biểu quyết trước
31/12/2020 là ngày thượng viện khóa này măn
nhiệm.
Phe DC chống đối, cho là quá cận ngày,
chỉ c̣n trên dưới 40 ngày, không kịp sưu tra
người được TT Trump đề cử.
Họ chỉ quên mất trong trường hợp
của chính bà Ginsburg, từ ngày TT Clinton đề
cử tới lúc phê chuẩn, chỉ có 42 ngày.
Phe DC đe dọa nếu họ thua vụ bổ
nhiệm thẩm phán TCPV lần này, th́ nếu họ
chiếm được thượng viện qua cuộc
bầu cử, họ sẽ đổi luật, tăng
số thẩm phán TCPV lên 13 hay 15 và bổ nhiệm ngay
một loạt thẩm phán cấp tiến để áp
đảo phe bảo thủ. Nghĩa là phe DC lại hăm
dọa thay đổi luật chơi khi thua. Cũng như
năm 2016 họ đ̣i bỏ cử tri đoàn bầu
tổng thống.
Dù sao th́ chuyện này nói dễ nhưng làm hơi
khó.
Trước hết, họ phải chiếm
được đa số ít nhất 51 ghế tại
thượng viện, là điều không có ǵ chắc
chắn. Hơn nữa, cho dù phe DC chiếm 51 ghế, cũng
chưa chắc tất cả sẽ đồng ư thay
đổi số thẩm phán TCPV. Sau đó, cụ Biden
cũng phải thắng cử chứ TT Trump tái đắc
cử sẽ không bao giờ kư luật mới đó.
Cụ Biden trước đây cũng đă tuyên bố
ông không muốn thay đổi số thẩm phán, nhưng
cụ này theo chủ nghĩa thời cơ, đổi
áo như chong chóng. Ngoài ra, c̣n phải coi dư luận
quần chúng. Năm xưa, TT Roosevelt bất măn v́
bị TCPV bác luật mới của ông, đă muốn
tăng thẩm phán lên 13 vị, nhưng bị cả nước
chống, v́ dân Mỹ muốn duy tŕ tính độc
lập của TCPV, không muốn TCPV trở thành vũ khí
chính trị hay con rối của bất cứ đảng
nào, nên TT Roosevelt phải bỏ ư định. Cuối cùng
đó là con dao hai lưỡi v́ làm vậy, đến
khi CH chiếm được thượng viện và Ṭa
Bạch Ốc, họ vẫn có thể đổi
luật, trở về 9 vị hay tăng lên 21 vị, ai
biết được sẽ đi đến đâu?
Hậu quả việc thay thế bà Ginsburg sẽ như
thế nào trên cuộc bầu cử. Khó ai biết
chắc, khối cử tri bảo thủ có thể
thấy tầm quan trọng của việc khối
bảo thủ cần dành cơ hội hiếm có,
chiếm đa số tại TCPV, và sẽ hăng say
đi bầu, chẳng những cho TT Trump, mà c̣n cả
cho các nghị sĩ CH đang tranh cử nữa. Theo CNN,
trong chuyện này, đảng CH có lợi thế hơn.
Ngược lại, cũng có thể cử tri DC
sẽ lo sợ xanh mặt, và sẽ hăng hái bảo
vệ quyền lợi của họ mạnh hơn, có
thể hăng hái đi bầu cho cụ Biden hơn,
cụ thể là một ngày sau khi bà Ginsburg qua đời,
đảng DC đă khai thác tối đa, gióng chuông báo
động để gây quỹ và đă thu được
100 triệu đô trong một ngày.
Ở đây, có chuyện tiếu lâm: một
cụ bà cuồng chống Trump tuốt bên trời Âu la
hét “Bà Ginsburg vừa mới mất c̣n chưa chôn là
Tr ta đă hí hửng đ̣i bầu ngay người khác
thay thế, hành động ấy cho thấy rơ con người
bất nhân của Tr!”. H́nh như bà này không
biết là bên xứ Mỹ này, cá nhân tới rồi
đi, guồng máy chính trị vẫn chạy đều.
Năm xưa, TT Kennedy bị ám sát chết, PTT Johnson tuyên
thệ nhậm chức ngay, trước mặt bà
Jacqueline Kennedy, c̣n mặc cái áo đẫm máu của ông
chồng.
H́nh như bà Tây giấy này cũng không biết
phe DC khai thác cái chết của bà Ginsburg ngay vài phút sau
khi tin bà chết được loan ra để đi
moi tiền thiên hạ (gây quỹ được 100
triệu đô trong đúng một ngày sau). Chắc
tại cụ bên trời Âu chỉ biết một
nửa tin tức, giống như với tất cả
mọi chuyện xẩy ra bên Mỹ, không biết ǵ
về chuyện gây qũy. Thây kệ, chỉ cần
biết một nửa sự thật là đă đủ
lư do để chửi rồi mà, phải không? Ai
cần biết hết sự thật? Tóm lại, hậu quả ra sao, 6 tuần nữa, ta sẽ có câu trả lời. |